Balans w zegarku – do czego służy?

Balans, inaczej nazywany kołem zamachowym ze sprężyną zwrotną, to nic innego jak regulator chodu w zegarkach mechanicznych. Jest on kołem, które obraca się naprzemiennie w obu kierunkach, a pod wpływem sprężyny –  zawraca. Ponieważ balans jest tzw wahadłem torsyjnym może działać ułożony w dowolnej płaszczyźnie niezależnie od siły grawitacji. Ruchomy element obraca się wahadłowo pod wpływem sprężyny przez co nie jest konieczne “pionizowanie” zegarka. W budowie balansu wyróżnić należy trzy kluczowe elementy, bez których by on nie istniał. Są to koło i oś balansu oraz włos. 

Zadaniem balansu czyli regulatora chodu jest jak sama nazwa wskazuje regulowanie pracy zegarka. Dba on o to, aby przekładnie kół zębatych zegarkach zapewniały jednostajną prędkość obrotową wskazówek zegarka. Balans w połączeniu z wychwytem praktycznie steruje zegarkiem mechanicznym.

Częstotliwość pracy zegarka z balansem

Większość zegarków naręcznych mechanicznych wykonuje średnio 5 wahnięć na sekundę, jednakże spotykane są również inne częstotliwości 2, 2 1/2, 4, 4 1/2, 5 1/2, 8 a nawet 10, ale te są już bardzo rzadko spotykane. Jak wskazują badania, im większa liczba wahnięć/sekundę tym dokładniejszy i bardziej odporny na odchylenia w wyniku drgań i ruchów nadgarstka jest zegarek. Wahnięciom, inaczej zwanym tyknięciami, zwykła odpowiadać liczba zębów wychwytów oraz przełożenie kół zębatych, które obracają wskazówki. Częstotliwość pracy balansu równa się 1/2 liczby tyknięć. Dzieje się tak, ponieważ jeden pełny cykl pracy wychwytu i balansu to 2 wahnięcia. Jeśli dochodzi do zaburzeń częstotliwości tyknięć i częstotliwości pracy balansu, w wyniku których zbytnio zbliżają sią one do siebie lub oddalają, mamy do czynienia z rozregulowaniem pracy czasomierza i błędnym wskazaniem czasu. Aby odchylenia były jak najmniejsze, należy zminimalizować wpływ drgań na mechanizm zegarka. W tym celu stosuje się specjalne łożyska, które mają zabezpieczyć balans. Łożyska te mają zapewnić jak najmniejszy opór ruchu, a tym samym ograniczyć wpływ amplitudy i innych czynników na częstotliwość wahań. Najlepszymi łożyskami są te wykonane z kamieni szlachetnych. Stosuje się je w czasomierzach wysokiej klasy.